Leśna dydaktyczna ścieżka rowerowa "Dębowa Góra"

          Leśna dydaktyczna ścieżka rowerowa „DĘBOWA GÓRA” koło Osieka nad Notecią, prowadzi przez lasy Leśnictwa Zielonagóra Nadleśnictwa Kaczory. Położony jest w gminie Wyrzysk, powiecie pilskim, województwie wielkopolskim.
Dojazd:
●    samochodem: tak, parking na 20 samochodów przy Leśniczówce Zielonagóra w Polanowie.
●    komunikacją publiczną: autobus PKS, przystanek Wiernowo, odległość od punktu startowego przy Leśniczówce Zielonagóra w Polanowie ok. 2 km, PKP, stacja w Osieku nad Notecią, odległość od punktu startowego ścieżki w Polanowie przy Leśniczówce Zielonagóra ok. 3 km.
Współrzędne geograficzne punktu startowego zlokalizowanego niedaleko siedziby Leśnictwa Zielonagóra: 53º,08´, 06,4´´N; 17º,16´,28,9´´E.

          Ścieżka wiedzie przez piękne drzewostany Leśnictwa Zielonagóra, porastające wzniesienia moreny czołowej na krawędzi pradoliny Noteci, wyniesione wskutek działalności lądolodu w okresie ostatniego zlodowacenia. Okolica obfituje w urokliwe miejsca i zachwyca o każdej porze roku. Panorama doliny Noteci widoczna zimą z najwyższych punktów trasy zapiera dech w piersiach. Wiosną zobaczymy tu prawdziwe kwietne kobierce z zawilców, kokoryczy, przylaszczek wykorzystujących swoje „pięć minut” w roku, gdy na drzewach nie rozwinęły się jeszcze liście i światło słoneczne przenika bez przeszkód do dna lasu. Latem możemy zaznać wytchnienia w cieniu i cieszyć się ciszą i spotkaniami z mieszkańcami lasu. Jesienią liście mienią się rozmaitymi barwami. Urozmaicenie terenu i drogi stokowe sprzyjają aktywności fizycznej i służą sportowcom-amatorom różnych dyscyplin. Należy jednak pamiętać, że prócz wszystkich swoich pozaprodukcyjnych funkcji lasy Leśnictwa Zielonagóra to użytkowane gospodarczo drzewostany dostarczające ludziom cennego, lecz odnawialnego surowca, którego nie da się niczym zastąpić – drewna.

          Wzdłuż ścieżki na drzewach znajdziecie Państwo oznakowanie informujące o kierunku poruszania się i odległościach w formie piktogramów. Kolorami wyróżniono poszczególne trasy. Główny szlak długości 9,2 km oznaczono kolorem żółtym, z którego przewidziano zjazd trasą zieloną (długość pętli zielonej -3,4 km), lub trasą niebieską (pętla żółta - dł. 5,5 km). Wprawnym rowerzystom polecamy przedłużenie trasy o szlak czerwony (łącznie długość trasy w raz z częścią czerwoną wyniesie 14,4 km). Oprócz tego w rezerwacie przyrody Zielona Góra udostępniona jest dla ruchu pieszego i rowerowego droga leśna. Przemieszczając się po rezerwacie prosimy z niej nie zbaczać!
          Leśna dydaktyczna ścieżka rowerowa Dębowa Góra jest dostępna dla każdego typu roweru, jednak najlepiej mierzyć się z utrudnieniami na niej rowerem górskim.
          Na trasie umieszczono  sześć tablic, których treść przybliża tematykę:
- nasiennictwa i selekcji drzew,
- ochrony przyrody na terenie Nadleśnictwa Kaczory,
- rezerwatu przyrody Zielona Góra,
- Dębowej Góry, najwyższego wzniesienia na morenie czołowej,
- użytków ekologicznych,
- znalezisk archeologicznych w lasach Nadleśnictwa Kaczory.
          Trasa jest wymagająca, prowadzi drogami leśnymi, obfituje w przewyższenia, dlatego przewidziano miejsca odpoczynku wyposażone w trzy wiaty z ławostołami i stojakami na rowery. Pierwsza z wiat umieszczona jest na początku i równocześnie końcu ścieżki, druga wyżej, przy rezerwacie przyrody Zielona Góra, a trzecia na wzniesieniu Dębowa Góra, w najwyższym punkcie ścieżki. Można również odpocząć na ławeczkach rozmieszczonych wzdłuż trasy.
          Leśna dydaktyczna ścieżka rowerowa Dębowa Góra znajduje się w pobliżu Międzynarodowego Szlaku Rowerowego R1 z Calais we Francji do Petersburga w Rosji. Na terenie Powiatu Pilskiego trasa R1 wiedzie przez Kotuń, Piłę, Piłę-Leszków, Piłę-Kalinę, Kaczory, Rzadkowo, Prawomyśl, Huby, Miasteczko Krajeńskie, Brzostowo, Grabionną, Białośliwie, Nowe Dębówko, Bąkowo, Osiek nad Notecią, Dąbki, Rudę, Bagdad, Glesno, Liszkowo, Dębno, Dziunin.
         
          Na trasie warto zatrzymać się przy ustawionych po drodze tablicach:
1. Drzewostany nasienne. Selekcja populacyjna.

          Po drodze napotkacie Państwo drzewostany, w których niektóre drzewa przy ścieżce posiadają charakterystyczne opaski szerokości 10 cm w kolorze żółtym, ciągłe, namalowane na pniu na wysokości 1,5 m.  Tak oznaczone są granice wyłączonych drzewostanów nasiennych.  Dodatkowo drzewa na załamaniach granic zaznaczone są żółtą literą „N”.W WDN rosną specjalnie wyselekcjonowane pod względem jakościowym, zdrowotnym, hodowlanym i technicznym drzewa, które gwarantują obfite obradzanie nasion. Zakłada się też przekazanie przez nie doskonałych cech genetycznych potomstwu. W Leśnictwie Zielonagóra znajdują się WDN dębu bezszypułkowego, MÓWIMY, ŻE Nadleśnictwo Kaczory jest „krainą dębu bezszypułkowego”. Drzewostany takie wyłączone są z wyrębu i przeznaczone do stanowienia bazy nasiennej, z której pozyskiwane są nasiona – żołędzie. Zbiera się je w WDN- z drzew stojących. W Lasach Państwowych można też spotkać gospodarcze drzewostany nasienne - GDN - które oznakowane są żółtą linią przerywaną na drzewach granicznych, w których prowadzona jest normalna gospodarka leśna, a przy okazji pozyskuje się nasiona.

2. Ochrona przyrody na terenie Nadleśnictwa Kaczory.

          Na leśnikach ciąży z jednej strony odpowiedzialność za wszystkie składniki przyrody, z drugiej strony zaś zapewnienie ciągłości gospodarki drzewnej.  W nadleśnictwie Kaczory każdy drzewostan pełni wielorakie funkcje, nie tylko gospodarcze, lecz także ochronne. Prowadzi się w nich czynności pielęgnacyjne i pozyskanie surowca drzewnego, jednakże mając na uwadze ich funkcję priorytetową. Ok. 80% to lasy pełniące funkcje ochronne: wodochronnej, glebochronnej, lasy z cennymi elementami rodzimej przyrody, lasy stanowiące powierzchnie badawcze i doświadczalne, drzewostany nasienne, ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej, lasy położone w granicach miast i w odległości do 10 km od granic administracyjnych miast liczących powyżej 50 tys. mieszkańców. Lasy ochronne to także rezerwaty przyrody, np. „Zielona Góra”, ustanowiony w celu zachowania kompleksów lasów liściastych o charakterze zbliżonym do naturalnych. W zasięgu Nadleśnictwa Kaczory położone są trzy Obszary Chronionego Krajobrazu, siedem Obszarów Natura 2000, ponad 20 użytków ekologicznych, oraz kilkadziesiąt pomników przyrody. Na terenie Nadleśnictwa Kaczory prowadzona jest czynna ochrona gatunkowa roślin i zwierząt w ramach ochrony ostoi i miejsc rozrodu lub regularnego przebywania ptaków, dla takich gatunków jak bielik, orlik krzykliwy i bocian czarny utworzono siedem stref.
Przemieszczają się ścieżką warto zwrócić uwagę na pomniki przyrody – majestatyczne dęby szypułkowe i pomnikowe egzemplarze jarzębu brekinii.

3. Rezerwat przyrody "Zielona Góra".

          Został utworzony na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu drzewnego z dnia 4 listopada 1968 roku (M.P. Nr 50, poz. 346) na obszarze 14,61 ha. Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 10 maja 1989 roku zwiększono jego powierzchnię do 96,09 ha. Położony jest na nachylonym południowym zboczu moreny z najwyższym punktem na wysokości 165 m n.p.m. w oddz. 168 c., najniżej położony punkt – 65 m n.p.m. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie różnych typów lasów liściastych zwanych grądami.
Prosimy o przemieszczanie się wyłącznie wyznaczonym szklakiem na terenie rezerwatu!

4. Dębowa Góra – najwyższe wzgórze na morenie czołowej wzdłuż doliny Noteci.

          Działalność lądolodu w okresie ostatniego zlodowacenia (15 700 – 14 800 lat p.n.e.) doprowadziła do uformowania się wału moreny czołowej w rejonie Osieka – Krostkowa z najwyższym wzniesieniem Dębowa Góra, o wysokości 192,4 m n. p. m. Wzniesienia te należą do najwyższych na pograniczu Wielkopolski i Pomorza. Od strony południowej morenę podcięły płynące wody Noteci, a zbocza wyrzeźbiły strumienie odprowadzające wodę z masywu do rzeki, tworząc wąwozy i dolinki, u podnóża zaś stożki napływowe.

5. Użytek ekologiczny.

          Użytek ekologiczny w Leśnictwie Zielonagóra  powołany Uchwałą Nr XIV/85/07 Rady Miejskiej w Wyrzysku z dnia 30 października 2007 roku w sprawie uznania niektórych gruntów Lasów Państwowych Nadleśnictwa Kaczory za użytki ekologiczne, w celu ochrony ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Jest to teren porośnięty roślinnością turzycowo-trawiastą w formie kęp z olszą, brzozą i świerkiem, obfitujący w zbiorowiska roślinne rzadkie i bardzo rzadkie. Występują tu rośliny objęte ochroną ścisłą: torfowiec błotny, torfowiec ząbkowany, pływacz, rosiczka okrągłolistna, gatunki roślin objętych ochroną częściową: bagno zwyczajne rzadkie rośliny naczyniowe i glony z „Czerwonej listy glonów zagrożonych w Polsce”. Poza tym jest to atrakcyjny teren dla bytowania owadów, płazów i gnieżdżenia się ptaków. Chętnie wykorzystywany jest przez ssaki. Użytek ekologiczny stał się miejscem bytowania bobra europejskiego. Z łatwością znajdziemy tu ślady żerowania bobrów, a czasem usłyszymy charakterystyczny plusk „kielnią” o taflę wody.

6. Bogactwo archeologiczne polskich lasów.

          Pierwsze znaleziska archeologiczne na terenie Nadleśnictwa Kaczory miały miejsce pod koniec XX wieku na cmentarzysku kurhanowym z okresu wczesnego średniowiecza, położonym właśnie w zasięgu Leśnictwa Zielonagóra. Następne 20 lat przyniosły kolejne odkrycia tego typu, a wraz z nimi świadomość bogactwa archeologicznego dziedzictwa, zachowanego przede wszystkim właśnie na terenach zalesionych, jeszcze nie odkrytego. Przygotowanie gleby pod nowe pokolenie lasu następuje bowiem w przeciwieństwie do terenów użytkowanych rolniczo raz na kilkadziesiąt lat lub rzadziej, co sprzyja zachowaniu stanowisk archeologicznych w stanie nienaruszonym. W latach 2015 i 2016 rozpoczęto badania, które prowadzone są zgodnie z rytmem gospodarki leśnej, na powierzchniach przed posadzeniem nowego pokolenia lasu, co poskutkowało odkryciami, których chronologia sięga od mezolitu (więc i środkowego okresu kamienia – IX-VI wiek p. n. e.) do ery nowożytnej. Wyniki te dowiodły ogromnego potencjału archeologicznego drzemiącego na terenach administrowanych przez Lasy Państwowe, zwróciły też uwagę na szersze zagadnienie dotyczące elementów dziedzictwa kulturowego które wymagają rejestracji i ochrony. Podjęto decyzję, by w granicach nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile przeprowadzić w miarę kompletną i kompleksową inwentaryzację obiektów, które będzie można uznać za część tego dziedzictwa. Dane te zapisane będą w Planie Urządzenia Lasu  (w Programie Ochrony Przyrody), by można było w oparciu o nie ochronić odkryte stanowiska archeologiczne. Przebadany w 1997 roku kurhan w Leśnictwie Zielonagóra powstał prawdopodobnie w X wieku n.e. W lesie w jego niedalekim sąsiedztwie znajduje się wiele starszych i młodszych kurhanów, kryjących pochówki ciałopalne, datowanych na okres od X – do XII wieku n.e., stanowiących cmentarzysko.
          Inne odkrycia z terenu Nadleśnictwa Kaczory to liniowe cmentarzysko kurhanowe w Leśnictwie Mościska oraz dużo późniejsze stanowisko – (ok. XV-XVI wiek) – pozostałości po wieży rycerskiej w Leśnictwie Podlasie.